[RECENZJA] George Saunders, "Sielanki"

Gdy chcesz bohaterowi fikcyjnej opowieści zawiązać porządnie szalik na szyi i przeprowadzić go bezpiecznie przez ulicę, bo wiesz, że nieszczęśnika wszędzie może spotkać pech, to znaczy, że autor bądź autorka napisali coś genialnego.

Tak miałem z bohaterami zbioru opowiadań George’a Saundersa, “Sielanki” - ich problemy mnie irytowały, czytając najchętniej bym dopisał akapity, w których bezpiecznie wychodzą z życiowych tarapatów, podejmują właściwe decyzje i wygrywają w walce z opresywnym systemem. Albo zmieniają swoje nastawienie wobec świata.

I tak fryzjera-incela, dla którego wszystkie kobiety są brzydkie albo nadto łatwe, albo jedno i drugie, wyprowadziłbym na dobrą drogą, a facetowi udającemu jaskiniowca w parku rozrywki, dopisałbym całą stronę o tym jak udaje mu się znaleźć inną pracę, w której nie będzie musiał przez cały dzień podskakiwać w przykucu. Dodałbym też rozdział o tym, jak pewien striptizer poznaje bogatą pisarkę, kończy studia i okazuje się, że poza sporym przyrodzeniem ma też w głowie opowieści, które chce czytać cały świat. Niestety to niemożliwe. Saunders zamknął swoich bohaterów w światach, z których jedyną ucieczką jest śmierć.

Kibicujemy im, bo są nauczeni nieporadności, przyzwyczajeni, że amerykański sen im się nigdy nie przyśni. Chciałoby się ich przytulić i jak w opowiadaniu “Koniec Oszołoma na tym świecie” powiedzieć: “Jesteś piękny, chłopcze”. Niestety tytułowy Oszołom te słowa słyszy już jako trup, bo - o czym czytelnicy “Lincolna w Bardo” dobrze pamiętają - Saunders bardzo lubi bohaterów w stanie martwym acz lekko ożywionym.

Zupełnie nie rozumiem dlaczego na “Sielanki” musieliśmy w Polsce czekać tyle lat. Dwadzieścia lat po premierze to wciąż książka aktualna, odsłaniająca absurdalność systemu, pracy i opresyjnego społeczeństwa. To historie o biedzie i systemowej niesprawiedliwości, która spotyka tych, co mają mniej. Jak w historii o zmarłej ciotce, której ciało nagle znika z grobu. Miejscowy ksiądz jest tym faktem bardzo zdziwiony, bo przeważnie z grobów wykradał ciała ludzi bogatych. “Drogiego zmarłego przeważnie znajdujemy gdzieś niedaleko”, mówi kapłan. Dla tych, co już się martwią losem ciotki, mam uspokajającą wiadomość - ciocia zmartwychwstanie na chwilę. Ale tylko na chwilę, bo w świecie opowiadań Saundersa trwały jest tylko system, nie ciała, którymi rządzi.

Czytałem “Sielanki” martwiąc się o ich bohaterów, irytując tym w jakie sytuacje są zapętleni, dlaczego znikąd nie widać dla nich ratunku, a nawet gdy się pojawia jakaś malutka szalupa, która ma ich przewieźć na suchy ląd, to okazuje się, że im akurat dostała się ta skorodowana. Opowiadania Saundersa to oskarżenie systemu i kpina z amerykańskiego mitu. Wizja amerykańskiego pisarza jest mroczna, ale też nastawiona właśnie to, że każdy kto się z nią zetknie z łatwością dostrzeże, że jest możliwe inne, alternatywne życie jego bohaterów. Ale wymaga to zmian od nas wszystkich - w myśleniu o pracy, stosunkach międzyludzkich. Więcej empatii i “ludzkich” uczuć na początek może pomóc. A co dalej? To już każdy sobie sam przemyśli po lekturze “Sielanek”.

Nie jestem wielkim fanem zbiorów opowiadań, jest niewielu ich autorów i autorek, których czytam z prawdziwą przyjemnością. Uwielbiam na przykład Flannery O’Connor i trudno nie zauważyć, że ma ona wobec swoich bohaterów podobny stosunek jak Saunders. Choć czerpiąc z różnych źródeł - O’Connor katolickich, Saunders buddyjskich zwracają uwagę na rolę uczuć i emocji w naszym świecie. Sięgnijcie po “Sielanki” (świetnie przełożone przez Michała Kłobukowskiego), jeśli chcecie jeszcze długo po skończonej lekturze zastanawiać się jak można było pomóc jego bohaterom. Wciągająca, angażująca, doskonała proza.