[ROCZNICA WYBUCHU POWSTANIA W GETCIE WARSZAWSKIM] O "Dobrym Stasiu"

- Ten Staś bardzo kochał tego mojego wuja dużo od niego starszego. Wuj poszedł na front i zginął pod Tobrukiem. Ale została jego siostra i jego matka i Staś się nimi zajął.

Janina Bauman, z domu Lewison wspominała również, że Staś był przystojny i wydawał jej się młody. - Historii tej ja nie rozumiałam zupełnie - dodaje Bauman.

Stanisław Chmielewski odznaczony w 1983 roku medalem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata podczas wojny pomógł uratować kilkadziesiąt osób, w większości związanych z rodziną swojego ukochanego, Władysława Bergmana.

Nigdy nie opowiedział o tym wprost.

"Tak się złożyło, że i ja i przyjaciel mój, Władysław Bergman znaleźliśmy się w Lublinie" - pisze w swojej relacji zostawionej w Żydowskim Instytucie Historycznym.

"I ja i przyjaciel mój" - ładne, trochę proustowskie.

Dzisiaj dzięki POLIN na tzw. Patelni, czyli placu przed wejściem do Metra Centrum znajdziecie mural z podobizną "Dobrego Stasia", jak o nim mówiono, i jego Władka Bergmana. Jak pisze muzeum: "Praca upamiętnia (...) 13 postaci, dla których miłość do drugiego człowieka była nadrzędną wartością – również podczas wojny".

W krótkim biogramie Joanna Ostrowska zaznacza, że "dotychczas niewielu interesowała opowieść o homoseksualnym Polaku bezinteresownie ratującym żydowskie rodziny w ramach obietnicy złożonej ukochanemu. Być może – podobnie jak w przypadku innych queerowych historii z okresu wojny – chodziło po prostu o radykalne przemilczenie "odmieńczego" potencjału zakodowanego w tej opowieści. Wreszcie przyszedł czas, aby odzyskać tę biografię".

Więcej o Chmielewskim dowiecie się z najnowszej "Repliki", w której Ostrowska opisała aktualny stan wiedzy o Stanisławie Chmielewskim. Polecam zajrzeć.

Barnard Mark, ówczesny dyrektor ŻIH napisał, że Staś był "instytucją konspiracyjną ‘samą w sobie'". Sam zainteresowany zwracał uwagę na to, że pomagała mu "mała, ale oddana i zaufana grupa przyjaciół". Był to człowiek przyzwoity. I zakochany.

I była miłość w getcie.