[GAZETA WYBORCZA] "»Osuwamy się w faszyzm«. Jak Trump niszczy kulturę i edukację"

Zdjęcia tego pana tu jeszcze nie było... Jednak to, co wyprawia administracja Trumpa i prezydent w kwestii finansowania niezależnych, małych wydawnictw w Stanach Zjednoczonych, zasługuje na naszą uwagę. Zatem sprawozdaję.

***

Koniec ze wsparciem dla niezależnych wydawców, biednych studentów i stypendiami dla pisarzy. Czy Trump pod pretekstem szukania oszczędności wprowadza dyktaturę?

Był późny piątkowy wieczór, 2 maja, gdy pracownik amerykańskiego Narodowego Funduszu na rzecz Sztuki (NEA) wysłał mail i poinformował, że to już koniec. Agencja - podjętą tego dnia decyzją administracji Trumpa - straciła większość funduszy. A jeszcze w 2024 prezydent Biden przeznaczył na jej działanie - tylko w 2025 roku - nieomal 210 milionów dolarów.

(…)

NEA to tylko jedna w wielu amerykańskich agencji rządowych wspierających sztukę i edukację, którym drastycznie obcięto fundusze. Przeciwko cięciom protestują pisarze, naukowcy, dziennikarze i nauczyciele.

(…)

Cięcia dotyczą kilkuset podmiotów otrzymujących dotacje od NEA. Wśród nich są wydawnictwa. Aż 41 z 51 beneficjentów tegorocznych grantów w dziedzinie literatury otrzymało wiadomość o wypowiedzeniu dotacji. Co zaskakujące, mowa nie tylko o debiutantach i grantach na jednorazowe wydarzenia. Wypowiedziano dotacje na projekty realizowane od wielu lat. W kilku z nich administracja rządowa zdążyła już wypłacić obiecane kwoty.

Wśród instytucji, którym zostały cofnięte granty, jest Transit Books. To niezależne wydawnictwo z San Francisco. Choć założone dopiero w 2015, dzisiaj może pochwalić się wydawaniem laureatów Nobla jak Jon Fosse. W Transit Books ukazała się m.in. powieść "Swallowing Mercury", czyli amerykańskie wydanie "Guguł" Wioletty Grzegorzewskiej, za które pisarka była nominowana do Międzynarodowego Bookera w 2017 roku.

Jeszcze w styczniu 2025 roku Transit Books cieszył się z grantu o wysokości 40 tysięcy dolarów na promocję i publikację literatury. „Nie możemy przecenić znaczenia nieustannego wsparcia NEA dla organizacji artystycznych i niezależnych wydawnictw literackich, takich jak nasze" — mówił wtedy Adam Levy, szef Transit Books. Jak deklarował, pieniądze przeznaczy na przekłady książek z Hiszpanii, Turcji i Brazylii. "Tak hojna dotacja umożliwia naszą pracę", mówił Levy.

Cięciami zostały dotknięte także takie wydawnictwa jak Deep Vellum, Milkweed Editions, Feminist Press i wydawnictwa uniwersyteckie. Dotacje cofnięto również czasopismom literackim, wśród nich "The Paris Review" i "Electric Lit.".

(…)

To nie pierwsza próba likwidacji przez Trumpa rządowych agencji wspierajacych kulturę. Próbę podjął już podczas swojej pierwszej kadencji. Wtedy prezydentowi Stanów Zjednoczonych przeciwstawił się Kongres, a budżety instytucji nawet wzrosły. Tym razem jednak, z racji przewagi republikanów i ich lojalności wobec Trumpa, administracja może napotkać mniejszy opór.

***

Dużo więcej o tym, co się dzieje w amerykańskiej kulturze i dokąd to wszystko zmierza - piszę w moim miejscu pracy.