2023 - podsumowanie

- Zamierzam w końcu przestać się tłumaczyć i robić swoje - mówiła mi Małgorzata Halber na początku 2023 roku.

Rozmową z twórczynią Bohatera zacząłem rok obfitujący w spotkania, rozmowy i pytania. Zadawałem je Idze Świątek, Annie Weronice Marczak, czy profesorowi Rochowi Sulimie. Od prof. Marii Poprzęckiej usłyszałem, że warto spoglądać w niebo. Zeruya Shalev w pierwszym zdaniu wywiadu zadeklarowała, że nie uważa, by przez lata jej pisanie się zmieniło. W ostatnim przyznała, że jednak zmieniło się wiele. Wywiad to nie tylko przepytywanie, to czasem wspólna praca. Cieszę się, że wiele osób chciało ze mną w tym roku pracować, mówiąc do mnie i do Państwa rzeczy często niełatwe, pod prąd, niezgodne z najbardziej aktualnymi trendami ideowymi.

Cieszę się na przykład z rozmowy z prof. Włodzimierzem Lengauerem. Rozmawialiśmy o erosach i Erosie, czyli o tym, co w życiu najważniejsze. Wywiad o starożytnej Grecji stał się jednym z moich największych bestsellerów mijającego roku. Bardzo zachęcam do jego odnalezienia w odmętach sieci, bo dzieje się w nim. Lubię jak w rozmowie się dzieje. Nie zawsze jest to możliwe, ale czasem udaje się pokazać zaskoczenie, rozbawienie, irytację, gniew, zakłopotanie, pychę, rozrzewnienie, dukt zdania.

Sprawdziłem. W “Gazecie Wyborczej”, serwisie Pasje i w innych miejscach, z którymi miałem przyjemność współpracować, opublikowałem ponad 40 rozmów. Niemal jedna tygodniowo. Za dużo, obiecuję zwolnić.

Zrobiłem listę, bo mój mały aspi lubi listy.

Zacznijmy od zagranicznych twórców i twórczyń. W tej dziedzinie raczej się ograniczam, bo zwyczajnie nikt ode mnie ich nie wymaga.

Rozmawiałem z… wiecznym kandydatem do Nobla, Ngugim wa Thiong'o (trzy lata umawiania rozmowy, spełnienie marzeń, mocno niespełnione), Andrijem Semiankiwem, zdobywcą nagrody za najlepszą ukraińską książkę roku 2022, izraelską pisarką Zeruyą Shalev, pisarką z Korei - Shin Kyung-sook, legendarnym litewskim poetą, Tomasem Venclovą, marokańskim pisarzem Taharem Ben Jellounem i Dmytro Stusem, dyrektorem muzeum Tarasa Szewczenki w Kijowie.

Jednak to rozmowy po polsku były w 2023 roku najważniejsze. W formie pisemnej ukazały się moje rozmowy z:

prof. Michałem Głowińskim, Grzegorzem Piatkiem, Markiem Beylinem, Łukaszem Drozdąm Weroniką Anna Marczak, Filipem Springerem, prof. Włodzimierzem Lengauerem, Mikołajem Bilskim, Mają Sołtysik, Miriam Synger, Igą Świątek, Piotrem Sommerem, Mają Heban, Konradem Płochockim, Marcinem Mellerem, Bartłomiejem Kaftanem, Anną Goc, Tolą i Zuzą Grupa czyli Zaksiążkowanymi, prof. Krzysztofem Pomianem, Mateuszem Adamczykiem, Jakubem Piterą, Katarzyną Waniek, Tomaszem Różyckim, Janen Mencwelem, Wiktorią Bieżuńską, Mateuszem Górniakiem, prof. Mateuszem Wyżgą, Natalią Judzińską, Michałem Witkowskim, Zytą Rudzką, Beniaminem Bukowskim, Małgorzatą Omilanowską, Kaliną Błażejowską, Małgorzatą Rejmer, Bartoszem Żurawieckim, Wojciechem Przylipiakiem, Tomaszem Szymańskim (Solo Show), prof. Rochem Sulimą, Markiem Węcowskim, Adamem Leszczyńskim, prof. Krzysztofem Mrowcewiczem i Remigiuszem Mrozem.

Cieszę się też z rozmów na żywo - spotkań autorskich, które miałem przyjemność prowadzić. A tu moimi rozmówcami i rozmówczyniami byli m.in.: Oleg Serebrian, Ivan Jablonka, Aušra Kaziliūnaité, Renata Lis, Martyna Tomczak, Jan Maria Kłoczowski, Krzysztof Modelski, Mikołaj Grynberg, Max Cegielski, Mikołaj Łoziński, Ishbel Szatrawska, Weronika Janeczko i Piotr Kępiński, Marcin O. Czarnik, Zuzanna Bukłaha, Kacper Sulowski, Katarzyna Michalczak, Michał Zygmunt, Daria Górka, Anna Dżabagina i Katarzyna Minkowska, Bogdan Frymorgen, Paweł Pieniążek, Mateusz Mazzini, Wojciech Charchalis, Błażej Brzostek, Anna Bikont, Jakub Sieczko, Anna Kiedrzynek, Tadeusz Sobolewski, Dorota Kotas, Krzysztof P. Czyżewski, Mateusz Górniak, Anna Arno, Andrzej Franaszek, Magdalena Grochowska, Ola Synowiec, Arkadiusz Winiatorski, Aleksandra Stępień-Dąbrowską, Magdalena Wilczewska, Piotr Miklaszewski, Paulina Małochleb, Katarzyna Czajka-Kominiarczuk, Adam Robiński, Tomasz Pospieszny, Ewelina Wajs-Baryła, Urszul Chylaszek, Aleksandra Młynarczyk-Gemza, Daniel Chmielewski, Radek Rak, Aneta Pawłowska-Krać i Wit Szostak.

Uff….

W 2023 roku zachwycił mnie zamek w Wojnowicach, Pszczyna i Żelazny Szlak Rowerowy, który choć nie należy do najdłuższych, to zaskakuje infrastrukturą i ciekawym pomysłem.

W 2023 roku nie jeździliśmy już tak dużo jak w poprzednich latach. I to mnie cieszy (spokój) i smuci (starość Tajfuna). Smuci mnie też fakt, że festiwale literackie stają się z roku na rok miejscami zamkniętymi na krytyczny namysł i zmiany. Festiwale stały się okazją do wsparcia “swoich”. Ja do żadnych swoich nie chcę się zapisywać i dlatego raczej mnie nie zobaczycie, niż zobaczycie. Ale jestem tutaj. I też mi dobrze.

2023 rok był to rok, w którym razem z “Ludową historią kobiet” dostałem kubek. To mnie smuci. Komercyjny i społeczny sukces jednej książki plus film na podstawie powieści Reymonta i kilka innych działań sprawiły, że trudny temat, któremu należy się uwaga z wielu pozycji, stał się użyteczny dla kapitalizmu. Widziałem recenzenta przebierającego się za “chłopkę” i recenzenta chwalącego wyjątkowo złą książkę hasłem “jeśli wzruszyły was “Chłopki”, to musicie…”. Dobrze, że Agnieszka Pajączkowska wydała “Nieprzezroczyste”, bo należy nam się trochę powagi. I pamięci o tym, że mówimy o trudnym, tragicznym często życiu pokoleń, a przerabianie go na komercyjny park rozrywki nie świadczy o naszym “przerabianiu traum”, “odzyskiwaniu głosu”, a potrzebie komercjalizacji i utowarowienia każdej historii. Najgorszą rzeczą jaka nam się przydarza w kulturze jest właśnie nadmierne utowarowienie chłopskiej historii, nowa cepeliada. Przebieraniu się za chłopki mówię nie.

Mam nadzieję, że w moich rozmowach i działaniach można i będzie można nadal dostrzec próbę krytycznego patrzenia na świat, mówienia w kontrze do zadowolonej z siebie wspólnoty. W świecie algorytmów, gdzie w sekundę dostajemy to, co “chcemy”, trzeba włożyć wiele wysiłku w konfrontację z tym, że nie zawsze mamy rację. Że racji jest wiele. I nie zawsze to my jesteśmy jej najbliżej. W 2023 roku myliłem się i popełniałem błędy. Byłem jak każdy. To miłe, że jesteśmy tu razem, cieszę się z waszym komentarzy i dyskusji. I dziękuję tym, którzy pamiętali, że możemy się ze sobą nie zgadzać, ale możemy to robić z kulturą i szacunkiem wobec siebie. Za to dziękuję.

Czas na dział statystyczny. Jak zawsze postów było za dużo, choć mniej niż w poprzednich latach. Najwięcej osób zobaczyło informację o śmierci Pawła Huelle, najczęściej czytanymi recenzjami były teksty poświęcone: książce Chisako Wakatake, "Pójdę sama" (tłum. Dariusz Latoś), nowej Szymiczkowej i "Zaufaniu" Hernana Diaza (tłum. Agnieszka Walulik). Najwięcej reakcji - komentarzy, "lajków" - zebrała informacja o Nagrodzie Nike dla Zyty Rudzkiej (ponad 1800 reakcji!) i Noblu dla Jona Fossego. Treści ze Zdaniem Szota dotarły do ponad miliona osób na tej platformie. To miłe, dziękuję.

2024 rok zaczniemy od rozmów m.in. z Grażyną Bastek z warszawskiego Muzeum Narodowego o tym, co zachwyca, a co może niekoniecznie powinno budzić uznanie. I rozmowy z Tomaszem Wiśliczem, historykiem, którego badania bardzo cenię, o tym czym jest “ludowy zwrot” w polskiej kulturze. I o ludowych historiach, w których wszystko jest na opak. Czyli queer. To oczywiście nie wszystko. Będzie się działo, będzie ciekawie.

Do przeczytania w 2024 roku!

Idziemy dalej! W znane i nieznane.