Nasi za granicą - "polskie sukcesy" AD 2021

- Ty bardziej Olga Tokarczuk czy Blanka Lipińska - pytają Dwa Sławy w "Nie znasz wad". To pytanie zrozumieją też zagraniczni czytelnicy i czytelniczki, bo obie pisarki odniosły w ostatnim roku międzynarodowy sukces.

Tokarczuk chwalą recenzenci, a książki Lipińskiej okupują listy bestsellerów m.in. w Niemczech i Stanach Zjednoczonych. Przyjrzałem się też innym "polskim sukcesom".

---

Świat może i nie oszalał w 2021 roku na punkcie polskiej literatury, ale kilku autorów i autorek z Polski nazwisk przyciągnęło uwagę tak czytelników, jak i krytyki literackiej.

Rynek książki w większości krajów kocha odkrycia. Brazylijska pisarka Clarice Lispector, węgierska pisarka Magda Szabo czy autorka “Trylogii kopenhaskiej” Tove Ditlevsen wdarły się do światowego obiegu literackiego w ostatnich latach dzięki połączeniu własnej wybitności i doskonałych przekładów, zwłaszcza na język angielski. Podobnie może stać się z Jerzym Ficowskim, którego od pewnego czasu odkrywają m.in. Amerykanie.

Wydany we wrześniu tom jego poezji "Everything I Don’t Know" w przekładzie Piotra Sommera i Jennifer Grotz zbiera doskonałe recenzje. Prestiżowy "Publishers Weekly" pisał, że do wierszy Ficowskiego chce się wracać, czytając je wciąż na nowo. Książka została również wyróżniona przez Ilyę Kaminskiego, redaktora Poetry Daily. Książka znalazła się już na długiej liście PEN Award for Poetry in Translation.

W nadchodzącym roku podobnym wydarzeniem mogą stać się eseje Józefa Czapskiego. "Memories of Starobielsk" w przekładzie Alissy Valles i ze wstępem Ireny Grudzińskiej-Gross ukażą się w lutym 2022 roku w Stanach Zjednoczonych i już zbierają bardzo pozytywne recenzje.

EBRD Literature Prize zdobył zaś Szczepan Twardoch i jego “The King of Warsaw” w przekładzie Seana Gaspera Bye. W finale pokonał gruzińską pisarkę Nanę Ekvtimishvili oraz Rumuna, Mateia Vişnieca.

Amerykańscy czytelnicy z polska poezją są zazajomieni choćby dzięki Czesławowi Miłoszowi. - Ironią jest to, że największym kalifornijskim poetą jest Polak, który napisał jeden wiersz po angielsku - pisze Cynthia L. Haven, biografka Noblisty. Jej "Czesław Miłosz. A California Live". Pisarka szuka nowych sposobów na opowiedzenie biografii Miłosza i - jak piszą recenzenci - ponoć jej się to udaje.

W mijającym roku w Stanach Zjednoczonych ukazały się również felietony Wisławy Szymborskiej, "How to Start Writing (and When to Stop). Advice for Writers" w przekładzie Clare Cavanagh, a recenzenci zwracali uwagę m.in. na dwie queerowe historie z Polski - "Eleven-Inch" Michała Witkowskiego, czyli "Fynf und cfancyś" w przekładzie W. Martina oraz "Foucault in Warsaw", reportaż Remigiusza Ryzińskiego w przekładzie Seana Gaspara Bye.

Nie wolno zapomnieć też o dobrze przyjętej powieści "The Widow Queen" Elżbiety Cherezińskiej w przekładzie Mayi Zakrzewskiej-Pim, czyli pierwszym tomie jej “Sagi o Świętosławie”.

---

W 2022 roku możemy też oczekiwać nominacji do amerykańskich nagród literackich dla Olgi Tokarczuk, której “Księgi Jakubowe” ukazują się w kolejnych krajach. Angielski przekład autorstwa Jennifer Croft zbiera doskonałe recenzje w najbardziej prestiżowych magazynach. Amerykańska premiera przewidziana jest na początek 2022 roku. Wydawnictwo Riverhead zaplanowało pierwszy nakład w wysokości 75 tysięcy egzemplarzy, co jest bardzo dobrą prognozą. Krytycy zgodnie uznają “Księgi…” za literackie arcydzieło - pod koniec grudnia “Publisher’s Weekly” napisał: “To wizjonerskie dzieło bez wątpienia będzie czytane i dyskutowane przez miłośników literatury przez długie lata”.

Fundacja Olgi Tokarczuk w połowie grudnia zaprezentowała Archiwum Światowej Recepcji Twórczości Olgi Tokarczuk. Ustalono, że poza Polską ukazały się 282 wydania książek Olgi Tokarczuk, które były tłumaczone na 45 języków. Najczęściej tłumaczoną książką są “Bieguni” - 35 języków.

---

Trzy polskie książki otrzymały najważniejsze w Europie wyróżnienia dla literatury dziecięcej, przyznawane na targach w Bolonii, Bologna Ragazzi Awards. W kategorii “non-fiction” doceniono książkę Agaty Loth-Ignaciuk i Bartłomieja Ignaciuka, „Marek Kamiński. Jak zdobyć bieguny Ziemi. W rok”, w kategorii “Opera Prima”, “Pion i poziom” Bartosza Sztybora z ilustracjami Łukasza Golędzinowskiego, a w kategorii “Comics-middle grade” wyróżniono „Którędy do Yellowstone? Dzika podróż po parkach narodowych” Aleksandry i Daniela Mizielińskich. To największy sukces polskich książek dla dzieci w historii targów.

O tym, że polskie książki dla najmłodszych zdobywają na świecie coraz większą popularność może świadczyć też sukces Piotra Sochy, którego “Brud” (autorką tekstu jest Monika Utnik-Strugała) został już “sprzedany” do kilkunastu krajów. W najbliższym roku dzieci na całym świecie mogą się spodziewać, że znajdą w księgarniach na książkę z ilustracjami Sochy, którego “Drzewa” i “Pszczoły” święciły międzynarodowe tryumfy.

Międzynarodową karierę robi też Gosia Herba, która zilustrowała książkę Christiane Dorion, "Invented by Animals". Książka po roku ukazała się w 25 krajach, podbijając serca nie tylko młodych czytających.

---

Doskonałą recepcją cieszy się również amerykańskie wydanie reportażu Małgorzaty Rejmer. "Mud Sweeter Than Honey: Voices of Communist Albania" w przekładzie Zosi Krasodomskiej-Jones i Antonii Lloyd-Jones redaktorzy magazynu "Kirkus" wyróżnili za "odkrywcze świadectwa" i ocenili jako "porywającą, do tego umieszczając książkę wśród dziesięciu najciekawszych reportaży wydanych przez niezależne wydawnictwa. Rejmer otrzymała w tym roku również Nagrodę Fundacji Kościelskich, co jest wydarzeniem o tyle międzynarodowym, że Fundacja swoją siedzibę ma w Genewie. Reportaż Rejmer ukazał się już także po czesku (przekład Jarmili Horákovej) i hiszpańsku (tłumaczenie: Ernesto Rubio i Agata Orzeszek)

Free Associations, firma należąca do znanego amerykańskiego aktora, Channinga Tatuma kupiła prawa do ekranizacji reportażu Witolda Szabłowskiego, "Jak nakarmić dyktatora". Na kanwie książki ma powstać serial fabularny. Książka powstała na zamówienie wydawnictwa Penguin Books w 2019 roku.

Inną ścieżką podąża Blanka Lipińska. Film “365 dni” oparty o jej bestsellerową powieść stał się światowym hitem, co zwiększyło zainteresowanie również książką Lipińskiej. Na amerykańskim rynku ukazała się ona nakładem wydawnictwa Atria/Emily Bestler Books. Recenzje czytelników i czytelniczek na popularnym portalu o książkach, Goodreads są raczej zgodne i oscylują pomiędzy “najgorszą książką przeczytaną w życiu”, a “najgorszą książką przeczytaną w mijającym roku”. Nie da się jednak ukryć, że Lipińska ponownie przyciągnęła uwagę czytelników i mediów. Autorka zapowiedziała, że przechodzi na pisarską emeryturę.

---

Francuskie wydanie komiksu Marii Rostockiej “Koniec lipca” znalazło się wśród kilkudziesięciu tytułów nominowanych do nagrody Grand Prix najważniejszego europejskiego festiwalu komiksowego, który corocznie odbywa się w Angoulême. Po raz pierwszy w niemal pięćdziesięcioletniej historii festiwalu polski komiks znalazł się w tym zaszczytnym gronie. O tym, czy “La Fin de juillet” zostanie francuskim komiksem roku dowiemy się już w styczniu. W 2020 roku Rostocka zdobyła nagrodę za najlepszy polski komiks na łódzkim Festiwalu Komiksu.

---

Zagranicznymi nagrodami wyróżniono również Joannę Ostrowską, która za “Przemilczane”, książkę o przymusowej pracy seksualnej kobiet podczas II wojny światowej otrzymała nagrodę naukową Miejsc Pamięci Mauthausen (Mauthausen-Memorial-Forschungspreis), a za “Onych” - opowieść o losie homoseksualnych więźniów obozów koncentracyjnych - została uhonorowana nagrodą Orfeo Iris 2021 ILGCN (International Rainbow Culture Network").

Paradoksalnie polską książką, o której było najgłośniej na świecie, jest tytuł, który nie doczekał się jeszcze żadnego przekładu. Myślę o “Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski” pod redakcją prof. Barbary Engelking i prof. Jana Grabowskiego. Próba sądowej cenzury dzieła polskich historyków i historyczek odbiła się szerokim echem na świecie m.in. dzięki artykułowi Mashy Gessen w “New Yorkerze”.

W “Boston Review” Mikhal Dekel, profesor literatury angielskiej z City University of New York pisał: “W polityce pamięci PiS chodzi nie tyle o ludobójstwo Żydów, ile o „naszą wspólnotę narodową”, o masowe potwierdzenie polskiego bohaterstwa i honoru. To samo w sobie nie jest problematyczne: wszystkie kraje czczą swoich bohaterów (...). Ale kiedy dochodzi o ukrywania i fałszowania bolesnej i trudnej przeszłości, zaczynają się problemy”. Polskie problemy są dla świata o wiele ciekawsze, niż polska literatura.

Więcej o sukcesach polskiej kultury - TUTAJ