Mateusz Górniak to twórca, który zdecydowanie namieszał w tym roku. Nie tylko literaturą - dawno nie było w "polu literackim" kogoś o tak wyrazistym programie, do tego spójnym z wizerunkiem twórcy.

Górniak jest pierwszą osobą z tegorocznego finału Nagrody Literackiej NIKE, z którą rozmawiam.

---

SZOT - Czytając „Trash Story", wydawało mi się, że w opowiadaniu o współczesnym świecie udaje ci się też przekroczyć duchologiczną, nostalgiczną estetykę, która zdominowała polskie kontr-narracje.

GÓRNIAK - To dla mnie bardzo ważne, bo nostalgia jest czymś konserwatywnym i niczego nie rodzi....

"Chłopki", "Chłopstwo", "Chamstwo" - rojno na półkach w chłopskim temacie. Porozmawiałem zatem z Mateuszem Wyżgą, autorem "Chłopstwa. Historii bez krawata". Efekt jest naprawdę ciekawy. *** - W dyskusji o chłopskiej przeszłości Polski irytuje mnie ujednolicanie tej opowieści, niedostrzeganie lokalnych różnic - mówi Mateusz Wyżga, profesor historii, który prześledził historię swojej rodziny kilka wieków wstecz. Mateusz Wyżga, profesor historii na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie, od lat szuka swoich przodków. Urodził się na wsi i - jak sam pisze - jest "częścią ciała...

Rozmawiam z Janem Marią Kłoczowskim, tłumaczem "Fenui" Patricka Deville (i całego cyklu książek tego niesamowitego pisarza).

Jan Maria Kłoczowski jest nominowany do Nagroda Literacka Gdynia za przekład monumentalnej książki Jeana Fabre, "Stanisław August Poniatowski i Europa wieku świateł", a my porozmawialiśmy dzięki inicjatywie "Piąta strona okładki" wydawnictwa Oficyna Literacka Noir sur Blanc, wydawcy "Fenui".

Cały film do obejrzenia:

Tomasz Różycki jest jednym z najważniejszych dla mnie głosów poetyckich. Tym bardziej cieszę się, że mogliśmy porozmawiać o poezji, nagrodach, prozie, życiu. --- RÓŻYCKI: Jestem wzruszony falą ludzkiej życzliwości. Ogromnie miło widzieć swoją książkę pośród pięciu innych wybranych przez jury, spotkać się z nominowanymi. Bardzo szanuję jury, wiem, że nie jest łatwo wybrać spośród tylu propozycji. Ta nagroda ma dla mnie wartość ze względu na jej patronkę. Wisława Szymborska miała dość specyficzny stosunek do bycia poetką i ironicznie to w swojej poezji komentowała. Bardzo to lubię....

- Muzeum jest instytucją pokazującą przeszłość, ale skierowaną do przyszłości - mówi profesor Krzysztof Pomian w rozmowie, która dzisiaj ukazała się na łamach mojego miejsca pracy. Pomian: - Podstawową funkcją muzeum jest przechowywanie posiadanej przez nie kolekcji i jej przekazywanie w dowolnie odległą przyszłość. Na nią nakłada się druga funkcja, która często z nią koliduje - udostępniania kolekcji. Eksponowanie przedmiotów to jednocześnie narażanie ich. Mimo wyrafinowanych technik, jakimi dzisiaj dysponujemy, zawsze wystawienie przedmiotu na światło dzienne jest ryzykowne. Co jest...

- Norma językowa nie odpowiada naszym czasom. Działania normatywne były to często działania obronne - miały uchronić nasz język przed obcymi wpływami, miały scalić go po trudnych doświadczeniach historycznych - mówi mi w dzisiejszej GW znany wam zapewne z mediów społecznościowych językoznawca, Mateusz Adamczyk. ADAMCZYK: - Normę językową tworzyły elity, a w związku z brakiem edukacji stała się ona niedostępna innym warstwom społecznym, co tylko pogłębiło podziały. Powszechność szkolnictwa pozwoliła jakoś to wszystko wyrównać, ale nie czarujmy się - nie ma w Polsce równego dostępu do...

„Opowieść o polskiej psychiatrii jest przede wszystkim historią o tym, co dzieje się z pacjentem poza murami instytucji” – pisze Anna Kiedrzynek, laureatka drugiej nagrody European Press Prize 2022, w pierwszym rozdziale swojej książki o życiu osób doświadczających chorób i zaburzeń psychicznych.

Choroba idzie ze mną" to reportaż poświęcony - jak głosi już podtytuł - "psychiatrii poza szpitalem". Co to znaczy? Czy psychiatria poza szpitalnym murem jest szansą na zmianę społecznego obrazu zaburzeń i chorób psychicznych? Jak pisać o psychiatrii bez uprzedzeń i poza stereotypem?

Kiedrzynek...

- Gdyby komuś przeszkadzała wystawa o osobach LGBT walczących na froncie, to bym mu powiedział - zamień się. Idź walczyć zamiast nich - mówi mi Dmytro Stus, dyrektor kijowskiego Muzeum Tarasa Szewczenki.

---

Wojciech Szot: 24 lutego 2022 roku Muzeum Szewczenki, podobnie jak dziesiątki innych miejsc, zostało zamknięte. Kiedy podjęliście decyzję o ponownym otwarciu?

Dmytro Stus: Już pod koniec marca wiedzieliśmy, że będziemy chcieli otworzyć się dla publiczności. Trochę nam to zajęło, ale w czerwcu ruszyliśmy z pierwszą wystawą czasową - "Szewczenko: 4.5.0". Zaprezentowaliśmy na niej plakaty...

Czas na piąty odcinek trzeciego sezonu "Debiutów".

Aleksandra Tarnowska w debiutanckim „Wniebogłosie” przenosi nas na polską wieś lat 70. Tuklęcz tylko pozornie jest wioską jak każda inna - ludzie rodzą się tu i umierają. Ale tylko w Tuklęczy słychać śpiew młodego Ryśka. Jednak gdy śpiewa pieśni pogrzebowe, słuchacze umierają.

Powieść została wydana przez ArtRage. Autorka odpowiada na pytania Bartłomieja Pasiaka w cyklu „Debiuty” pod kuratelą Wojtka Szota.

O "Przyjęciu" Natashy Brown Wojtek Szot napisał, że to "literacka szarża, dzieło wściekłe wobec rzeczywistości, ale też niezwykle subtelne, kunsztownie tkane".

 Powieść podbiła zagraniczne rynki, wywołała sporo dyskusji, została przetłumaczona na 17 języków, Natashę Brown okrzyknięto "odkryciem", a literacki kwartalnik „Granta” umieścił ją na liście najlepszych młodych brytyjskich pisarzy i pisarek.

Narratorka tej mikropowieści to młoda czarna Brytyjka, która od zawsze była pouczana, jak powinno wyglądać jej życie. Ma wziąć udział w wystawnej imprezie w rodzinnej posiadłości swojego chłopaka...