Listopad 1985 roku. Wojciech P. z Poznania mówi dziennikarzowi "Wprost": - Środowisko nasze ogarnia histeria. Homoseksualiści powracający z zagranicy są niemal automatycznie izolowani. Choć na Zachodzie epidemia HIV/AIDS trwa już od czterech lat, to w Polsce dopiero zaczyna się o niej mówić. *** Wojciech Szot: Trzy lata póżniej, w 1988 roku do laborantek, które odmawiają pobierania krwi do testów na HIV przychodzi bezpieka. Zostają przeprowadzone „rozmowy profilaktyczno-ostrzegawcze". Czyżby państwo tak dbało o zdrowie swoich obywateli? Bartosz Żurawiecki, autor książki "Ojczyzna...

Bareja sprawił, że dzisiaj widzimy te czasy "na śmiesznie", a przecież nikomu nie było do śmiechu, gdy musiał stać w kolejce. To było poniżające.

Wojciech Szot: Zajmujesz się pisaniem książek o PRL. A jaki jest Twój PRL?

Wojciech Przylipiak, autor książki "Zakupy w PRL" : Trochę mroczny, a trochę fajny. Wychowywałem się w latach 80., więc najlepiej pamiętam ich końcówkę i przełom dziesięcioleci.

Co zapamiętałeś?

Syf. Nie umiem tego inaczej nazwać. We wspomnieniach wydaje mi się, że naprawdę było szaro. Knajpy (jak już zacząłem do nich chodzić) - koszmar, ciągle ktoś dostawał w pysk, dookoła...

Zagłada chorych psychicznie nie jest tematem lektury, który poprawia nastrój. Nie ma tu niczego, co lubi fejs czy insta - pocieszenia, śmiechu, nawet nie ma się o co pokłócić, bo przecież wiemy, że to przerażające. A jednocześnie - wydaje mi się - niewiele wiemy. Znamy hasło encyklopedyczne, a nie historie konkretnych osób. Do nich dotarła Kalina Błażejowska, autorka bardzo dobrze napisanego, wymagającego mnóstwa wkładu, reportażu “Bezduszni. Zapomniana zagłada chorych”. 

W moim miejscu pracy znajdziecie dzisiaj naszą rozmowę. Dajcie lajka, proszę. Tak, mimo wszystko. Niech się niesie. 

***

Ka...

W Krakowie kilka dni temu miałem przyjemność porozmawiać z Taharem Ben Jellounem, wybitnym marokańskim pisarzem. W 1987 roku za powieść „Święta noc" otrzymał prestiżowe francuskie wyróżnienie literackie, Nagrodę Goncourtów. Był pierwszym pochodzącym z krajów arabskich laureatem nagrody. Dzisiaj sam wchodzi w skład jej jury. Do Krakowa przyjechał z okazji obrad, na których jurorzy Goncourtów podjęli decyzję o składzie tegorocznego finału nagrody. Rozmawialiśmy tuż po obradach. --- Wojciech Szot: Mówi pan o komentarzach pod pańskimi niedawnymi tekstami w obronie...

Jak już będę duży, to chcę być choć trochę tak mądry, jak Małgorzata Omilanowska. *** Wojciech Szot - Co pani poczuła 15 października? Małgorzata Omilanowska - Ulgę. Ulgę, że nie muszę się wyprowadzać z Polski. Podjęliśmy z mężem decyzję, że jeśli nie uda się zakończyć władzy PiS, to jednak będziemy emigrować, co w naszym wieku jest już bardzo trudne. Ale dożywać swoich dni w tak dusznej atmosferze, ze świadomością, że dojdzie do erdoganizacji państwa… Gdybyśmy nie osiągnęli takiego wyniku wyborczego, to nie byłoby już szans na kolejne demokratyczne wybory. Czuję olbrzymią...

- Gdyby pan wiedział, ile ja bojów o ten podręcznik stoczyłem - mówi mi Krzysztof Mrowcewicz, profesor, eseista i poeta, autor podręcznika do języka polskiego „Przeszłość i dziś”, a do tego… miłośnik numerologii. Mrowcewicz: Byłem na przykład krytykowany za kolokwialny język. Tylko że ja uważałem to za jedną z największych zalet tej książki. Nie wiem, na ile to jeszcze widać w ostatniej wersji. Przykręcono mi śruby *** Jest wybitnym eseistą, erudytą najwyższej miary, a przy tym człowiekiem skromnym i zaskakującym rozmówcę swoimi pasjami. Jest też Mrowcewicz autorem jednego z...

Okazuje się, że mnóstwo ludzi w Polsce pisze dramaty - mówi mi Beniamin Bukowski, jeden z najbardziej utalentowanych młodych polskich dramaturgów. Bukowski jest jurorem w Nagrodzie Dramaturgicznej im. Tadeusza Różewicza i rozmawiamy o tym, czy patron nagrody nad nią ciąży, czy jej sprzyja. I oczywiście o tym, czy w teatrze lepszy martwy, czy żywy autor bądź autorka. Bukowski: - Różewicza jako dramatopisarza odkryłem w pełni na początku studiów, po zobaczeniu w szkole teatralnej „Kartoteki" wyreżyserowanej jako egzamin przez Rafała Szumskiego. Na poziomie tematu, historii to dzieło...

- Lubię opowiadać historie - mówi mi Remigiusz Mróz, autor, który od 2017 roku okupuje podium najczęściej czytanych polskich twórców. Jego najnowsza powieść to „Światła w popiołach", piąty tom serii kryminałów, których głównymi bohaterami są patomorfolog Seweryn Zaorski i policjantka Kaja Burzyńska. Akcja dzieje się w Żeromicach, fikcyjnym, niewielkim polskim mieście. To 60. powieść Remigiusza Mroza. *** Wojciech Szot - Zdaniem badań czytelnictwa Biblioteki Narodowej jesteś najczęściej czytanym polskim autorem. „Badani czytelnicy wymienili w 2022 roku aż 36 tytułów książek...

- Poetom się nie wybacza - mówi Tomas Venclova, najwybitniejszy litewski poeta w rozmowie, z której dowiecie się m.in. czy poznał Herberta, jakie są najciekawsze nazwiska w litewskiej literaturze ("Naród nie jest duży, to i literatura niewielka"), co z Puszkinem i poetami uwikłanymi w socreal. Venclova: - W Litwie prawie każdy socrealista został później niepodległościowcem i narodowcem, często nawet z takim endeckim zacięciem. To dość proste - przejść od realizmu socjalistycznego do endeckiej postawy. Najpierw się wychwala Lenina i partię, a potem Naród i jego bohaterów. Nie wychwalałem...

Rozmowa, którą musicie przeczytać.

***

Mam dla Was historię o oporze i uporze. Sile i odwadze. Ale też o przemocy i pogardzie, na której budowano po 1918 roku nasz kraj.

Dzisiaj nie jest inaczej. I choć wydaje nam się, że o tym wiemy, osoby takie jak Natalia Judzińska, uświadamiają nam, że jednak to za mało. I wciąż jesteśmy ostrożni w analogiach. A nie powinniśmy.

***

WSZ - 26 lutego 1937 roku na wykładzie chemii analitycznej jakościowej Rywka Profitkier zajęła miejsce po prawej stronie sali, czyli tam, gdzie zwyczajowo mogli siadać tylko nie-Żydzi. Całe zdarzenie miało miejsce jeszcze przed...