Haruki Murakami z Japonii, Can Xue z Chin, a może Norweg Jon Fosse. Kim są faworyci do literackiego Nobla? I czy takie listy mają sens? Za trzy tygodnie, 5 października, dowiemy się, kto będzie 120. laureatką bądź laureatem Literackiej Nagrody Nobla, wciąż najbardziej prestiżowej nagrody literackiej. Jak co roku firmy bukmacherskie próbują przewidzieć werdykt szwedzkich akademików i przedstawiają niemal identyczne listy, na których ważne są drobne roszady i często zaskakujące debiuty. Kto zatem w 2023 roku ma największe szanse na literackiego Nobla? Tradycyjnie Haruki Murakami....

Rozmowa z Zytą Rudzką to doświadczenie o szczególnym uroku. --- Szot - Powiemy, jak zareagowałaś na mój telefon z prośbą o wywiad? Rudzka - "Żadnych tam o mamusi, tatusiu i jak trudne było dzieciństwo". Szot - Dlaczego? Rudzka - Dopuszczenie artystek do publicznego głosu często odbywa się warunkowo, przez użycie ich życia prywatnego. Chodź na wywiad i czuj się jak u psychologa, a my damy ci się zająknąć o tym, co teraz napisałaś. A jeszcze zrobimy ci sesję z większym włosem i cycem. Nie lubię forsowania granic i odmawiam, ale rozumiem, że są osoby, które odczuwają potrzebę...

O dodo, które zjadły mole, syropie klonowym i rogach jednorożca. --- Już pierwsze muzea próbowały zachować dla potomnych naturę - choćby pod postacią wypchanych zwierząt. Dzisiaj walczą o dużo wyższą stawkę: zachowanie planety dla przyszłych pokoleń. --- W XVI wieku angielski filozof Francis Bacon postulował, by „przygotować zbiór czy częściową historię naturalną wszystkich dziwów i cudownych płodów natury, wszystkiego wreszcie, co w naturze jest nowe, rzadkie i niezwykłe". Ponad dwieście lat później, w 1746 roku, Hieronim Radziwiłł, jeden z najpotężniejszych magnatów...

Przyglądam się wielu rzeczom z dystansem, ale to taki dystans pełen przygnębienia. Nie przypuszczałem, że w Polsce ukształtuje się tak silny front nacjonalistyczny - mówi profesor Michał Głowiński.

Czterokrotnie był nominowany do Nagrody Literackiej "Nike". W 2010 roku opublikował autobiograficzne "Kręgi obcości", w których opowiedział m.in. o swojej homoseksualności.

Rozmowa jest efektem kilku spotkań, Profesor życzył sobie, byśmy mówili sobie po imieniu.  

Wojciech Szot: Jak się masz? Michał Głowiński: Jak widzisz. Marnie. Ale dożyłem 88 lat.

Swoje przeżyłeś.

- Tak myślisz? Getto zaliczyłem....

Najkrócej bym powiedział, że na obce frazy dobrze jest mieć ucho, na słowa też. Szczerze? Słowa "Różewicz" i "Kawafis" też kiedyś były dla mnie obce, ale chyba miałem ucho - mówi Piotr Sommer, finalista Nagrody Literackiej Nike 2023.

Wojciech Szot: - Zacznę od pytania bardzo ogólnego, ale ważnego. Dlaczego poezja? Gdyby sięgnął Pan pamięcią do swojego debiutu, to dlaczego akurat poezja, a nie proza, opowiadania, może dziennikarska, reporterska praca w języku?

Piotr Sommer: - No tak, pytanie jest dość ogólne, radbym Panu wierzyć, że jest ważne. Sprawy ogólne mają duże znaczenie, prawda?

Zatrzym...

Czas na drugą rozmowę w naszym cyklu wywiadów z finalistkami i finalistami Nagrody Literackiej "NIKE". Wiktoria Bieżuńska opowiada nam o tym, jakie decyzje podjęła pisząc "Przekrocząc próg, zagwiżdżę", dlaczego dziecięca perspektywa wciąż jest rzadko pokazywana w literaturze, ale też co ma polska sztuka lat 90. do Jej powieści. --- - Nie chciałam, by ta książka była krzyczącym oskarżeniem, jakąś otwartą raną, w pisaniu starałam się kierować empatią wobec wszystkich bohaterów i bohaterek, którzy sięgają po przemoc z bezsiły, niemocy, a jednocześnie niczego nie wyjaśniać, nie...

Mistrzostwo. Grzegorz Bogdał oczarowuje i przeraża w zbiorze opowiadań „Idzie tu wielki chłopak”. Zbiorze, który - jestem o tym przekonany - znajdzie się wysoko na waszych listach najlepszych książek tego roku.

Sześć lat minęło od niezwykłej „Florydy” Grzegorza Bogdała, zbioru brawurowych monologów, którymi pisarz powołał do życia postaci niezwykłe, jakby wyciągnięte z ponurej tragikomedii, pokraczne, spotworniałe, zdziwaczałe. A jednocześnie prawdziwe, traktujące życie na serio. Po sześciu latach Bogdał wraca niezwykłym zbiorem opowiadań, który przywodzi na myśl mistrzów gatunku - George'a...

Mam nadzieję, że znacie Paco Rokę, hiszpańskiego autora komiksów, który ma jakiś tajemny patent na opowiadanie wzruszających, acz nie nostalgicznych i naiwnych, historii „prawdziwych”. „Zmarszczki” to jego najbardziej znane dzieło, które w końcu doczekało się polskiej edycji w przekładzie znanego i lubianego Tomasza Pindla. Historia jest tu prosta. Emilio zapomina. Zapomina tak wiele, że nie może mieszkać sam, a rodzina nie może się nim zajmować przez całą dobę. Dom spokojnej starości wydaje się jedynym rozwiązaniem. A w domu tym dzieją się cuda - galeria postaci, którą przedstawia nam...

Mateusz Górniak to twórca, który zdecydowanie namieszał w tym roku. Nie tylko literaturą - dawno nie było w "polu literackim" kogoś o tak wyrazistym programie, do tego spójnym z wizerunkiem twórcy.

Górniak jest pierwszą osobą z tegorocznego finału Nagrody Literackiej NIKE, z którą rozmawiam.

---

SZOT - Czytając „Trash Story", wydawało mi się, że w opowiadaniu o współczesnym świecie udaje ci się też przekroczyć duchologiczną, nostalgiczną estetykę, która zdominowała polskie kontr-narracje.

GÓRNIAK - To dla mnie bardzo ważne, bo nostalgia jest czymś konserwatywnym i niczego nie rodzi....

Przed Państwem finalistki i finaliści Nagrody Literackiej „Nike” - Wiktoria Bieżuńska, „Przechodząc przez próg, zagwiżdżę”, wyd. Cyranka - Anna Bikont, „Cena. W poszukiwaniu żydowskich dzieci po wojnie”, wyd. Czarne - Mateusz Górniak, „Trash story”, wyd. Korporacja Ha!art - Grzegorz Piątek, „Gdynia obiecana. Miasto, modernizm, modernizacja 1920-1939”, wyd. W.A.B. - Piotr Sommer, „Lata praktyki”, wyd. WBPCiAK - Ilona Wiśniewska, „Migot. Z krańca Grenlandii”, wyd. Czarne - Zyta Rudzka, „Ten się śmieje, kto ma zęby”, wyd. W.A.B. Gratuluję! Więcej informacji o finalistach i...